هزار افسان کجاست ؟- بهرام بیضایی – روشنگران

توضیحات

بهرام بیضایی در این کتاب به دنبال پیدا کردن ریشه های داستان‌های هزارویک شب می‌باشد.

اروپاییان که هزار و یک شب را ترجمه کرده اند تمایل دارند که آن را اروپایی بدانند؛ عربان که هزار افسان از پهلوی یا فارسی برایشان ترجمه شده، آن را از خود می دانند ولی ایرانیان که این کتاب را به وجود آورده اند، هرگاه از تعلق به آن حرفی بزنند، نژاد پرست خوانده می شوند.

جدا از این‌که بیضایی قصد دارد در فصل‌های ابتدایی، ریشه‌های ایرانی «هزار و یک شب» را بیابد و اثبات کند، آن‌چه محور کتاب «هزار افسان کجاست؟» را تشکیل می‌دهد شهرزاد و خواهر اوست.

در کنار این دو، ضحّاک نیز نقش برجسته‌ای دارد و به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد.

شاید پیش‌نیاز مطالعه‌ی این کتاب، آگاهی و اشراف نسبت به مضمون هزار و یک شب باشد تا خواننده دچار سردرگمی نشود. اما کم‌تر اتفاق می‌افتد که علم خواننده با بهرام بیضایی برابری کند. نتیجه‌ای که او در جستجو و کشف و شهودش در آثار تاریخی و متون کهن به دست می‌دهد شگفت‌انگیز است.

وقتی رشته‌های ناپیدای میان شاهنامه و هزارویک شب را بر خواننده عیان می‌کند، نمی‌شود غافلگیر نشد. بیضایی به مقایسه مضمون‌ها نیز دست می‌زند و پای آیین‌های باستانی و دینی را هم وسط می‌کشد. به گمان من این کتاب حجیم (از منظر محتوا) خواننده را با بخش بزرگی از اطلاعات پراکنده‌ای مواجه می‌کند که محال است خودش در یک عمر مطالعه به دست آورد و حالا بیضایی همه‌شان را یک‌جا گرد هم آورده.