نمایش در ایران – بهرام بیضایی- روشنگران

نمایش در آغاز از تحول رسم ها و نیایش های مذهبی بیرون آمد، و وقتی به جایی رسید که دیگر رسم و نیایش نبود باز همواره نیازمند دستگاه دین و بیت المالش بود. اگر دین نمایش پذیر بود و اگر مراجع مذهبی رسم های تماشایی و سپس نمایش را برای توسعه ی قصه ها و کرامات مذهبی لازم می دانستند چنین می شد که دین فراهم کننده ی وسایل و امکانات نمایش می شد. دین های یک خدایی – مثل دین زرتشتی و یا اسلام که داشتیم – کمتر از دین های چند خدایی – آن چنان که در هند و یونان بود – روحیه ی نمایش پذیری داشته اند. در دین های یگانه پرست حالت مطلق خدا و صورت ناپذیری او اولین تصورهای تجسم بخشیدن به ماوراء طبیعت را نفی می کند، ولی در دین های چند خدایی حالت انسانی تر خدایان و روابط شبه انسانی آن ها با یکدیگر و حتی گاه هبوط تفننیشان به میان مؤمنان راهی گشوده و خیال انگیز است.