1 دیدگاه برای ماهی سیاه کوچولو(خشتی) – صمد بهرنگی – نظر
امتیاز 5 از 5
امیر عربشاهی –
«ماهی سیاه کوچولو» داستانی نمادین از نویسنده ای است که به سبب گرایش چپ و عقاید رادیکالش در زمان انتشار و حتی امروز که بیش از نیم قرن از نگارش آن می گذرد، تفسیرها و تاویل های بسیاری برانگیخته. بسیاری آن برکه کوچک را که ماهی ها تمام دنیای محدود و دایره امن خود می پندارند، به کشوری اسیر استبداد و ماهی سیاه کوچولو را که برای شناخت جهان ورای آن برکه در صدد رهایی و گریز از آن جا است، به مبارزین آزادی خواه تعبیر کرده اند.
البته موقعیت ها و گفتگوهایی که آشکارا این تفاسیر را تایید میکنند در داستان بسیار است. گفتگوی ماهی سیاه کوچولو با مارمولک دانا یکی از این موقعیت هاست:
«ماهی سیاه کوچولو گفت: مگر قبل از من هم ماهی ای از اینجا گذشته؟
مارمولک گفت: خیلی ها گذشته اند! آنها حالا دیگر برای خودشان دسته ای شده اند و مرد ماهیگیر را به تنگ آورده اند.
ماهی سیاه کوچولو گفت: … بگو ببینم ماهیگیر را چطور به تنگ آورده اند؟
مارمولک گفت: آخر، نه که با همند، همین که ماهیگیر تور را انداخت، وارد تور می شوند و تور را با خودشان می کشند و می برند ته دریا.»
این گفتگو در حقیقت بیانی استعاری از دعوت یک مبارز آزادی خواه به اتحاد مردمی و انقلاب است. آنچه می تواند قدرت حاکم را به تنگ آورد.
عجیب نیست در دورانی که هنر متعهد، به معنای ترویج باورهای اخلاقی و آرمانی تلقی میشد، قدرت قصه گویی بهرنگی در نمادپردازی و معانی آرمانی و انقلابی او خلاصه شود. همان تفاسیری که قصه های کودکانه شاملو را هم مانند بهرنگ صمدی به سمت و سوی یک آرمان سیاسی متعالی سوق می داد.
اما فارغ از این تفاسیر، قدرت نویسندگی صمد بهرنگی در تلفیق افسانه ها و شکل کهن قصه گویی با مفاهیم و ارزش های اخلاقی جدید، در تربیت فکری و ذهنی نسل آینده بود. کودکانی که قصه های او را می خوانند آرمان های متعالی اخلاقی (و نه سیاسی)، همچون امید، آزادی، تفکر و … را در وجود خود می پرورانند. یا لااقل بهرنگی یا دیگر نویسندگان و هنرمندانی که زمانی در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به خلق آثارشان می پرداخته اند، امیدوار بودند این گونه شود.
امیر عربشاهی –
«ماهی سیاه کوچولو» داستانی نمادین از نویسنده ای است که به سبب گرایش چپ و عقاید رادیکالش در زمان انتشار و حتی امروز که بیش از نیم قرن از نگارش آن می گذرد، تفسیرها و تاویل های بسیاری برانگیخته. بسیاری آن برکه کوچک را که ماهی ها تمام دنیای محدود و دایره امن خود می پندارند، به کشوری اسیر استبداد و ماهی سیاه کوچولو را که برای شناخت جهان ورای آن برکه در صدد رهایی و گریز از آن جا است، به مبارزین آزادی خواه تعبیر کرده اند.
البته موقعیت ها و گفتگوهایی که آشکارا این تفاسیر را تایید میکنند در داستان بسیار است. گفتگوی ماهی سیاه کوچولو با مارمولک دانا یکی از این موقعیت هاست:
«ماهی سیاه کوچولو گفت: مگر قبل از من هم ماهی ای از اینجا گذشته؟
مارمولک گفت: خیلی ها گذشته اند! آنها حالا دیگر برای خودشان دسته ای شده اند و مرد ماهیگیر را به تنگ آورده اند.
ماهی سیاه کوچولو گفت: … بگو ببینم ماهیگیر را چطور به تنگ آورده اند؟
مارمولک گفت: آخر، نه که با همند، همین که ماهیگیر تور را انداخت، وارد تور می شوند و تور را با خودشان می کشند و می برند ته دریا.»
این گفتگو در حقیقت بیانی استعاری از دعوت یک مبارز آزادی خواه به اتحاد مردمی و انقلاب است. آنچه می تواند قدرت حاکم را به تنگ آورد.
عجیب نیست در دورانی که هنر متعهد، به معنای ترویج باورهای اخلاقی و آرمانی تلقی میشد، قدرت قصه گویی بهرنگی در نمادپردازی و معانی آرمانی و انقلابی او خلاصه شود. همان تفاسیری که قصه های کودکانه شاملو را هم مانند بهرنگ صمدی به سمت و سوی یک آرمان سیاسی متعالی سوق می داد.
اما فارغ از این تفاسیر، قدرت نویسندگی صمد بهرنگی در تلفیق افسانه ها و شکل کهن قصه گویی با مفاهیم و ارزش های اخلاقی جدید، در تربیت فکری و ذهنی نسل آینده بود. کودکانی که قصه های او را می خوانند آرمان های متعالی اخلاقی (و نه سیاسی)، همچون امید، آزادی، تفکر و … را در وجود خود می پرورانند. یا لااقل بهرنگی یا دیگر نویسندگان و هنرمندانی که زمانی در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به خلق آثارشان می پرداخته اند، امیدوار بودند این گونه شود.